مدرسه علمیه فاطمه الزهرا قائم شهر

کمیل نقی پور / گروه بین الملل؛ رجانیوز: «تردیدی نیست که مجمع عمومی سازمان ملل متحد نقطه
ی عطف و کانونی برای مذاکرات گام نهایی خواهد بود» این اظهارنظرِ وندی شرمن پس از پایان مذاکرات وین 6 و در تشریح این مذاکرات در جمع کارشناسان و خبرنگاران در واشنگتن مطرح شده است.

این در حالی است که آقای روحانی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل روز دوشنبه راهی نیویورک می شود و رسانه های غربی خبر داده اند که در حاشیه این اجلاس قرار است درباره بعضی از موضوعات مورد مناقشه در مذاکرات گام نهایی طرفین به یک جمع بندی و توافق شفاهی برسند.

رجانیوز در نظر دارد در سلسه گزارش‌هایی با استخراج پیشنهادات ایران و 1+5 برای توافق نهایی از لابلای اظهارات مقامات و رسانه های داخلی و خارجی به بررسی این پیشنهادات بپردازد.

قسمت اول از این سلسله گزارش ها را اینجا بخوانید.

در گزارش ذیل آخرین پیشنهادات ایران و 1+5 درباره تاسیسات غنی سازی فردو مورد بررسی قرار می گیرد.

***

مرکز هسته ای فردو با نام رسمی مرکز هسته ای شهید علی محمدی فردو، بخشی از یک سایت هسته ای غنی سازی اورانیوم در عمق ۹۰ متری صخره‌های سنگی در کیلومتر ۲۵ مسیر قم به تهران در شرق آزاد راه است.

فردو یک کارخانه غنی سازی با استفاده از سانتریفیوژ برای تولید UF6 غنی شده تا سقف 20 درصد و تولیدUF6 غنی شده تا سقف 5 درصد می باشد.

این تاسیسات که برای اولین بار در سال 2011 عملیاتی شد برای جای دادن 2976 سانتریفیوژ در 16 آبشار مي باشد که تاکنون 4 آبشار فعال شده و به طور مساوی بین واحد یک و واحد دو تقسیم شده اند، طراحی شده است.

تا امروز تمامی سانتریفیوژهایی که نصب شده و مشغول به کار هستند از نوع ماشینهای IR-1 هستند البته تعدادی از ماشین های نسل دو نیز نصب شده اند که راه اندازی نشدند.

در توافقنامه ژنو درباره فردو چه آمده است؟

حساسیت مقامات غربی درباره فردو به دلیل عدم آسیب پذیری آن، تقریبا همه کارشناسان را پیش از حصول توافق ژنو به این نتیجه رسانده بود که یکی از اهداف اصلی غرب در اولین توافق رسمی با ایران ، ایجاد محدودیت برای تاسیسات فردو است.

گزاره ای که کاملا صحیح بود و در توافقنامه ژنو در سه بند به صورت مستقیم به موضوع فردو اشاره شده است.

بر اساس توافقنامه ژنو ایران درباره فردو متعهد می شود :

1)هیچ پیشرفتی در تاسیسات غنی سازی سوخت فردو انجام نگردد، یعنی غنی سازی بیش از 5% در 4 آبشار فردو انجام نشود.

2) ظرفیت غنی سازی در فردو افزایش نیابد.

3) گاز UF6 به 12 آبشار دیگر فردو تزریق نگردد تا در حال غیر عملیاتی باقی بمانند. (یعنی سه چهارم فردو تعطیل شود )

4) بین آبشارها در فردو ارتباط برقرار نگردد.

5) در طول اولین 6ماه ایران در فردو در صورتی خرابی سانتریفیوژ، سانتریفیوژی از همان نسل را جایگزین می کند.

6) دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به فردو فراهم شود.

در واقع ایران با پذیرش توافق ژنو عملا دو برگ مهم خود برای ادامه مذاکرات یعنی افزایش مواد غنی شده 20 درصد و همچنین افزایش سانترفیوژها را سوزاند.

این دو مساله یعنی افزایش مواد غنی شده 20 درصد و افزایش دستگاه های سانترفیوژ نگرانی های اصلی آمریکا درباره برنامه هسته ای ایران پیش از توافق ژنو به حساب می آمد.

آخرین پیشنهاد ایران و آمریکا درباره فردو برای گام نهایی چیست؟

وندی شرمن اوایل مردادما سال جاری و پس از مذاکرات وین 6 هنگامی که یکی از سناتورها از وی پرسید: «جان کری اخیرا گفته است که تاسیسات فردو دیگر برای غنی سازی مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. به نظر شما ایران از چنین تاسیساتی با این ساختار خاص چه استفاده‌ای خواهد کرد؟، گفت: ما در مذاکرات به این نتیجه رسیده‌ایم که تنها از سایت نطنز برای غنی سازی استفاده شود و درباره آینده فردو درحال مذاکره هستیم.»چند ساعت پس از انتشار این خبر، خبری در خبرگزاری ها با تیتر «تکذیب اظهارات شرمن توسط عراقچی» منتشر شد، که در این خبر به نقل از عباس عراقچی آمده بود: هنوز هیچ توافقی در هیچ یک از موضوعات مورد مذاکره، از جمله در خصوص اراک و فردو به دست نیامده و اختلافات همچنان باقی است.

اما با رجوع به سخنان وندی شرمن مشخص می شود که معاون وزیر امور خارجه آمریکا هیچ گاه مدعی«توافق» درباره فردو و اراک نشده است، بلکه وی نیز همانند عراقچی گفته است «درباره فردو درحال مذاکره هستیم» اما آنچه که عراقچی نسبت به آن سکوت کرده، توافق درباره غنی سازی در نطنز به عنوان تنها تاسیساتی که حق غنی سازی دارد ، می باشد.

شرمن در این باره گفته است : « در مذاکرات به این نتیجه رسیده‌ایم که تنها از سایت نطنز برای غنی سازی استفاده شود».

با توجه به اظهارات وندی شرمن و عدم تکذیب این اظهارات توسط مقامات ایرانی، به نظر می رسد بر این موضوع توافق شده که ایران برای به دست آوردن اورانیوم غنی شده تنها می تواند سانترفیوژها را در نطنز به کار بیاندازد.

در این صورت در فردو چه اتفاق می افتد:

بنابر اظهارات منتشر شده برخی مقامات، برنامه «مشترک » ایران و 1+5 برای تاسیسات فردو ، تبدیل کردن آن به مرکز تحقیق و توسعه است. اما آنچه که سبب شده هنوز توافقی درباره فردو صورت نگیرد به این موضوع بر می گردد که ایران معتقد است در فرآیند تحقیق و توسعه اگر احتیاج به تزریق مواد پیدا شد، ایران بتواند توانایی دستگاه های محدود مورد آزمایش را با با تزریق مواد بسنجد اما طرف مقابل بر این موضوع پافشاری می کند که ایران حق هیچ گونه تزریق مواد را در فردو ندارد و تنها می تواند تحقیقاتی مانند تحقیقات فیزیک هسته ای را در این تاسیسات انجام دهد.

پیشنهاد تبدیل شدن فردو به تاسیسات تحقیق و توسعه- چه بنابر مدل غربی آن چه بنا بر مدل پیشنهادی تیم مذاکره کننده ایران- به دلیل پذیرفتن محدودیت های گسترده در موضوع غنی سازی به صراحت با ماده 4 ان پی تی در تضاد است، چه آنکه بر اساس این بند از ان پی تی ، این معاهده «هیچگونه محدودیتی» در مورد نوع فناوری و سطح بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای، از جمله چرخه سوخت، شامل غنی سازی ایجاد نکرده است، بنابر این در صورت موافقت مقامات وزارت خارجه درباره تبدیل شدن فردو به تاسیسات تحقیق و توسعه ، به این معناست که تیم مذاکره کننده هسته ای ایران از حقوق ملت بر اساس قانون ان پی تی صرف نظر کرده است.

گفتنی است فردو ظرفیت گنجاندن 2976 سانترفیوژ را دارا می باشد که در «بهترین شرایطی که تیم مذاکره کننده ایرن رقم زده است» در صورت موافقت کشورهای 1+5 با «تزریق مواد» در راستای فرآیند تحقیق و توسعه، تنها چند دستگاه نصب شده در فردو قابلیت غنی سازی پیدا می کنند و به این ترتیب، تاسیسات فردو از چرخه تولید سوخت خارج می شود.

درواقع صرف تبدیل شدن فردو به تاسیاست تحقیق و توسعه (چه کشورهای غربی با تزریق مواد به چند دستگاه این تاسیسات - در راستای فرآیند تحقیق و توسعه- موافقت کنند چه نکنند) عملا فردو را از کاربری اصلی خود را از دست می دهد و به معنای واقعی تعطیل می شود.

این در حالی است که مقام معظم رهبری روز 20 فروردین سال جاری در دیدار با مدیران و دانشمندان انرژی هسته ای در بیان خطوط قرمز نظام در مذاکرات به 6 مورد اشاره داشتند که در این بین 3 مورد به صورت مستقیم به موضوع فردو مرتبط می شود.

الف)کسی حق مداخله بر روی دستاوردهای هسته ای را ندارد.

ب)مسئولان باید در مورد دستاوردهای هسته‌ای تعصب داشته باشند.

ج)مذاکره کنندگان کشورمان نباید هیچ حرف زوری را از طرف مقابل قبول کنند.

بنابر خطوط قرمز نظام و همچنین منافع مردم ایران، «راه اندازی کامل» تنها راه تیم مذاکره‌کننده ایرانی برای سرنوشت فردو با توجه به حقوق ان پی تی و خطوط قرمز نظام است (+)

این در حالی است که تبدیل کردن فردو به مرکز تحقیق و توسعه همانگونه که گفته شد به معنای تعطیلی این مرکز حساس به حساب می آید و این اقدام قطعا با واکنش مردم و نمایندگان مجلس مواجه می شود.